Ik heb lange tijd niet geweten wat voor mij nou de beste manier was om met kritiek om te gaan. Ik ben opgegroeid in een omgeving met vastomlijnde ideeën over 'goed en fout'. Meer smaken waren er niet. Zat ik aan de foute kant dan kreeg ik dat ongezouten te horen en te voelen. Ik moest er maar tegen kunnen, werd mij gezegd.

Niemand kan het beter dan ik: denken. Oeverloos, hersenkrassend, overanalyserend. En dan bedoel ik niet dat niemand zo slim is als ik. Nee, integendeel: als ik slimmer zou zijn, dan zou ik zuiniger zijn met mijn gedachten. Ik bedoel dat niemand zo véél kan denken als ik. En zo vaak. En zo zonder begin of einde. Zo zinloos.

Angst om door de mand te vallen. Ik vraag me af hoeveel mensen hier last van hebben, maar ik ben vast en zeker niet de enige. Toch had ik lange tijd het idee dat ik wél de enige was die bang was om tegen te vallen, om te weinig te kunnen, om niet genoeg te weten, kortom, om niet aan alle verwachtingen te voldoen.

Boosheid begint al jong. Jij pakt mijn speelgoed af. Ik zet het woedend op een krijsen, geef jou een mep en grijp alles terug waarvan ik vind dat het van mij is. Helder. Jij bent schuldig. Wat later wil ik zo graag geaccepteerd worden door dat groepje vriendinnen. Mijn moeder vindt het onzin om die merkbroek voor mij te kopen. Ik voel me stom en onzeker in de kleren die ik draag en hoor er daardoor niet bij. Denk ik. En ik word furieus op mijn moeder, want dit is overduidelijk haar schuld. Nog later wil ik dat er van me gehouden wordt, dat ik speciaal ben voor die ene andere. Degene met wie ik samenwoon besluit anders, pleegt overspel en vertrekt. Hoe kan hij mij dit aandoen? Ik voel me zwaar ellendig en dat allemaal door hem. Het is zijn schuld. Maar kwaadheid kan ook groter en algemener. Zo kan ik heel boos worden als mensen elkaar kwetsen, onaardig doen tegen elkaar, niet naar elkaar willen luisteren en geen begrip voor elkaar kunnen opbrengen.